Edebiyat dünyasının en zor alanlarından birisi hiç şüphe yok ki bilim-kurgu edebiyatıdır. Özellikle klasik bilim-kurgu tarzıyla, değindiği konularla, diliyle ve içinde barındırdıklarıyla akıl almaz bir hüner ister. Klasik Bilim-kurgu denilince akla ilk gelen isimdir Isaac Asimov. Ben Robot, Galaktik İmparatorluk Serisi, Robot Serisi gibi eserleriyle adeta bilim-kurgunun babası konumuna erişmiş bir üstattır. Isaac Asimov’un en büyük eseri ise 7 kitaptan oluşan destansı Vakıf Serisi’dir. Öyle bir eser ki Hugo Bilim-kurgu ödülleri kapsamında tüm zamanların en iyi serisi seçildi ve daha sonra ortaya çıkacak birçok bilim-kurgu yapıtına da ilham oldu. Uzaylar arası mesafelerle, birbirine hükmetmeye çalışan eşsiz güçlerle ve dahice kurgulanmış destansı karakterlerle dolu bu yapıtı, mutlaka tanımanız ve okumanız gerektiğini düşünmekteyiz.
İmparatorluklar Nasıl Kurulur ve Nasıl Çöker:
Isaac Asimov bu destansı seriyi yaratırken etkilendiği en büyük kaynak, Edward Gibbon’un kaleme aldığı “Roma İmparatorluğunun Gerileme ve Çöküş Tarihi” adlı eser olmuş. Etkilendiği noktadan da anladığımız kadarıyla, uzun yılları kapsayan tarihi bir serüvenin Isaac Asimov’un dehasıyla şekillenmiş hali diyebiliriz hikaye için. Medeniyetin çökmesi, iç karışıklıklar, toplumsal çöküntü, bilim ve sanatın ışığının sönmesi, saraylar arası entrikalar, hüküm savaşları gibi durumları bütün galaksiye yayılmış bir bilim-kurgu hikayesinde okumak ise eşsiz bir keyif sunuyor. Hikayenin içine girdikçe her ne kadar devasa gezegenlerle, gezegenlere hükmeden krallıklarla ve yıldızlar arası dolaşan binlerce gemilik savaş filolarıyla karşılaşsak da tarih derslerinden bildiğimiz Roma’nın Çöküşü, Kavimler Göçü, Feodalitenin Yükselmesi gibi olaylara yönelik bir sürü iz görüyoruz.
İyi Bilim-kurgu Yazmak İçin İyi Bilim Bilmek Gerekir:
Bir kitapta en önemli unsurlardan birisi kitabın dilidir. Kullanılan kelimeler, anlatımın üslubu ve dilin hikaye ile uyumluluğu önemlidir. Tarihi bir kurgu yapılmışsa, yazarın kullandığı dilin o tarihle uyuşması gerekir. Haliyle konu bilim-kurgu olduğunda bilimsel terimlere, bilimsel anlatımlara ihtiyaç duymak zorundadır yazar. Bu konuda Isaac Asimov iyi bilim bilmenin de ötesine geçmiştir. Çünkü o aynı zamanda iyi bir bilim adamıdır. Hikayenin anlatımında kullanılacak bilimsel dili o kadar güzel bir üslupla kullanmış ki okuyan insanın kitapta bahsi geçen haritaları açıp, hesaplamaları yapıp, yıldızlar arası yolculuğa çıkası geliyor. Daha da öte geçip sırf bu hikayenin kurgusunun merkezinde kullanmak için “Psikotarih” adı verilen kurgusal bir bilim ortaya çıkarmıştır ve daha sonra Robot Serisinde Psikotarih Bilimini kendi üslubu ile çürütmüştür.
Hikayenin Başlangıcı ve Hari Seldon’a Dair:
Vakıf Serisi 7 kitaplık büyük bir seri ve kitapların içerisinde kilit özelliklere, derin geçmişe sahip, dahice kurgulanmış onlarca karakter var. Fakat benim için hikayenin merkezinde ki karakter Hari Seldon’dur. Kurgusal “Psikotarih Bilimi” ile uğraşan bu kurgusal karakter, uğraştığı bilimin en büyük üstadı ve öncüsü niteliğindedir. Psikotarih ise devasa insan kitlelerini kapsayan ve bu devasa Galaktik Yapının geleceğini hesaplamaya çalışan toplumsal bir bilimdir. Galaktik İmparatorluk bütün galaksiye hükmetmeye başladığında, nüfusu altına aldığı trilyonlarca insanı tek bir toplum altında birleştirmişti ve bu durum Psikotarih bilimini imparatorluk üzerinde geçerli kılmıştı. Hari Seldon çalışmalarına başladı ve yüksek olasılıklarla imparatorluğun 300 yıl içinde çökeceğini, şimdiden dağılmaya başladığına dair gerçekliğini ortaya çıkardı. Oysaki bu gerçekliğin ortaya çıktığı dönemde Galaktik İmparatorluk hem sosyal, hem ekonomik, hem askeri, hem de politik açıdan altın çağını yaşıyordu. Hari Seldon ’un varsayımlarına göre süreç başlamıştı ve durdurulamazdı. İmparatorluk insanlığın en büyük eseriydi ve çöküşü de uzun, sancılı ve büyük olacaktı. Çöküşün ardından sürecek medeniyet ışığından uzakta, iç savaşlarla dolu karanlık çağ ise tam 30.000 yıl sürecekti. Çöküş durdurulamazdı fakat karanlık çağ engellenebilirdi. Bu yüzden Hari Seldon, Psikotarih Planlarına sadık iki tane vakıf kurdu. Bunlar galaksinin iki ucuna kurulmuştu. Birinci Vakıf’ın görevi İmparatorluğun bütün bilimini ve ışığını toplamak, geleceğe izler bırakmaktı. İkinci vakıf ise tamamen gizliydi ve tam konumu, amacı bilinmiyordu. Merkezinde Hari Seldon’un, Psikotarih Biliminin ve Seldon Planı’nın olduğu bu hikayede, iki vakfın başından geçen macera, tehlike ve umut dolu serüveni okumaktan keyif alacaksınız.
Toplumsal, Sosyal ve Tarihi Gerçekliklere Değinen Bir Kurgu:
Hikâyenin en güzel taraflarından birisi de budur; birçok toplumsal, sosyal ve tarih kitaplarında karşılaştığımız gerçekliklere değinmesi. Dinin oluşumu, dinin insanlar üzerinde etkisi, bilimin nasıl geliştiği, iç karışıklıkların nedenleri, hüküm savaşlarının ve açgözlü fatihlerin insanlar üzerinde ki baskısı, medeniyetten uzakta karanlık çağların bıraktığı yaralar, ekonomik bunalımlar, politik krizler gibi birçok konuya hikâyenin içerisinde ki olaylar vasıtası ile değiniliyor ve tarihteki olaylarla uyumlu birçok varsayım çıkarılıyor. Vakıf valileri ile karanlığa gömülmüş bir çevrede bilimin din olarak pazarlanmasını okurken, Vakıf Tüccarları ile ticaretin nasıl bir güç olabileceğini görüyoruz. Hikâye de bahsi geçen Katır gibi fatihlerle, tarih kitaplarında okuduğumuz kadim tiranları hissederken, bu fatihlerin yaptıklarının insanlar üzerinde ki etkilerini çok iyi anlıyoruz.
Bu eşsiz eseri okumanızı, bu eşsiz dünyanın kapılarını açmanızı canı gönülden diliyorum. Maceraya, tarihe ve tabi ki bilim-kurguya ilginiz varsa sizlere çok keyifli zaman geçirtecek ve çok şey katacak bir eser. Fakat bir de kötü haberim olacak. Eserin daha önce birçok basımı olmuş fakat günümüzde üçüncü kitaptan sonrasını bulmak bayağı zor. Ben de ne yazık ki ilk üç kitabını okuyabildim diğer kitaplarının yeni basımını ise heyecanla beklemekteyim, umarım bu konuyla alakadar olan yayın evi tez zamanda diğer kitapları da raflara koyar.
Eseri Okumak İsteyenler İçin Kitapların Sırası:
Kitaplar iki şekilde sıralanıyor. Birisi kitaplarda bahsi geçen hikayelerin kronolojik sıralarına göre. Diğeri ise kitapların basım yıllarına göre. Çoğu okuyucu Asimov’un yayınladığı tarihlere göre okumayı tercih ediyor. Fakat seçenek size kalmış.
Yayımlanış Sırasına Göre:
- Vakıf (1951)
- Vakıf ve İmparatorluk (1952)
- İkinci Vakıf (1953)
- Vakıf’ın Sınırı (1982)
- Vakıf ve Dünya (1986)
- Vakıf Kurulurken (1988)
- Vakıf İleri (1993)
Kronolojik Sıraya Göre:
- Vakıf Kurulurken
- Vakıf İleri
- Vakıf
- Vakıf ve İmparatorluk
- İkinci Vakıf
- Vakıf’ın Sınırı
- Vakıf ve Dünya