Günümüzde Vitruvian Adam olarak da bahsedilen Vitruvius Adamı (‘’L’’ Homme De Vitruve), ünlü ressam Leonardo da Vinci’nin İtalya’da Yeni Plantonculuk akımının hakim olduğu yıllarda günlüğüne aldığı notların yanına çizdiği bir eskizidir. Antik Romalı ünlü mimar ve yazar Marcus Vitruvius Pollio’nun (MÖ.80-15) ‘De Architectura’ adlı eserinde açıkladığı oranlardan ve onun düşüncelerinden esinlenerek yapıldığı için ‘’Vitruvius Adamı’’ ismi ile anılır. Bu çizim aslında hayatı boyunca sadece resimle değil, çeşitli bilim dallarıyla da ilgilenmiş olan Leonardo Da Vinci’nin hem bir sanatçı hem de bir bilim insanı olduğunun güzel bir göstergesidir.
Notlardan anladığımız kadarıyla ve çeşitli ansiklopedilere göre Leonardo Da Vinci ‘’İnsan vücudunun evrenin işleyişinin bir analojisi olduğunu’’ düşünüyordu. Bu düşünce doğrultusunda çizimin önemli özelliklerinden birisi insan vücudunu geometrik bir şekilde yorumlamasıdır. Bu da varlıkların bütünsel görüntüsünün parçaları ile uyum dengesini yakalamasını sağlayan matematiksel oranın, yani ‘’Altın Oran’’ın bizlere bir yansıması olabilir. Bazı rivayetlere göre ise Leonardo Da Vinci bu eskizde insan vücudunu aslında iki temel hareket halinde çizmiş ve bu çizimlere belirli temsili manalar yüklemiştir. Bu temsiliyetlerden ilki olan figürün içinde yer aldığı halka tinsel dünyayı, ikincisi yani kare ise fiziksel dünyayı temsil etmektedir.
Ayrıca eser, insan ve doğayı birbiriyle bütünleştirme çalışması için bir dönüm noktası kabul edilir. Çizim iç içe geçmiş bir daire ve bir karenin ortasında bir insanı betimlemektedir. Dairenin merkezi göbek deliğinde, karenin merkezi ise biraz altta yer almaktadır. Çizimin yanında yer alan notlara ise ‘’Oranlar Kanunu’’ ya da ‘’İnsanın Oranı’’ denmektedir. Şimdi isterseniz hep birlikte bu notlara bir göz atalım:
Mimari üzerine yaptığı bir çalışmada mimar Vitruvius, insan bedeninin ölçülerinin doğa tarafından şöyle düzenlendiğini söyler: Dört parmak bir avuç içi, dört avuç içi bir ayak, altı avuç içi dirsekten orta parmağın ucuna kadar uzunluğu verir. Dirsekle orta parmak arasındaki uzunluğun dört katı da bir insanın boyudur. Dirsek ve orta parmak arasındaki uzunluğun dört katı bir adımdır. 24 avuç içi bir adam boyudur. Vitruvius bu ölçüleri yapılarında kullanmıştır. Eğer bacaklarınızı, boyunuzu 1/14’ü oranında kısaltacak kadar açarsanız ve kollarınızı orta parmaklarınız başınızın üst noktasından geçecek bir çizgiye değecek şekilde yukarı doğru uzatırsanız, kollarınız ve bacaklarınız da açıkken, vücudunuzun merkezi göbeğinizdir. Bacaklarınızın arasındaki üçgen ise eşkenar bir üçgendir.
(The Notebooks Of Leonardo Da Vinci Kitabı, 182 ve 183. sayfalar)
Bir insanın kolları açıkken, bir elinin orta parmağının ucundan diğer elinin orta parmağının ucuna kadar olan mesafe, onun boyuna eşittir.
(The Notebooks Of Leonardo Da Vinci Kitabı, 182 ve 183. sayfalar)
Saç köklerinden çenenin altına kadar olan mesafe insan boyunun onda biri kadardır; çene altından başın üst noktasına olan mesafe insan boyunun sekizde biridir. Göğüs üstünden başın üstüne kadar olan mesafe insan boyunun altıda biridir.
Göğüs üstünden saç köklerine kadar olan mesafe yedide bir, meme uçlarından baş üzerine kadar olan mesafe de insan boyunun dörtte biridir. Omuzlar arasındaki en geniş mesafe, insan boyunun dörtte birini içine alır. Dirsekten elin ucuna kadar olan mesafe beşte bir, dirsekle kol altı açısı arasındaki mesafe sekizde bir insan boyudur. Elin tümü insan boyunun onda biridir. Üreme organlarının başlangıç noktası tüm bedenimizin orta noktasıdır. Ayağın uzunluğu insanın uzunluğunun yedide biridir. Ayak tabanı ile diz kapağının altı arasındaki mesafe insan bedeninin dörtte biridir. Çene altı ile burun, saç kökleri ile kaşlar ve kulak arası, yüzün üçte biri kadardır.
(The Notebooks Of Leonardo Da Vinci Kitabı, 182 ve 183. sayfalar)
Eser, On Dokuzuncu yüzyıl öncesine ait resim ve heykel gibi eserlerin sergilendiği İtalya’nın Kuzeyinde bulunan Venedik kentinde Gallerie Dell’Accademia sanat müzesinde bulunmaktadır ancak sadece belirli zaman dilimlerinde halka açık bir şekilde sergilenmektedir. Ayrıca eser 24 Ekim 2019’dan 24 Şubat 2020 tarihine kadar Fransa’nın başkenti Paris’te bulunan Louvre Müzesinde de sergilenmiştir.
Aşağıdaki videoda Vitruvius Adamı çiziminin geometrik, felsefi yönleri ve dönemin anlayışı olan ‘Yeni Platonculuk’ akımı hakkında açıklayıcı bilgiler bulunuyor. Şimdiden iyi seyirler dilerim…
Son olarak eğer konuya ilginiz varsa yazımda kaynak olarak da kullandığım Stanford Üniversitesinin ”Vitruvius Adamı” eskizi hakkındaki sayfasına göz atmanızı tavsiye ederim:
https://leonardodavinci.stanford.edu/submissions/clabaugh/history/leonardo.html