Yirminci yüzyıl Batı şiirinin incisi. Rainer Maria Rilke. Sene 1875. O dönemde Avusturya Macaristan İmparatorluğunun sınırları içerisinde yer alan Prag kentinde 4 Aralık günü dünyaya geldi. Doğduğu yıl ve yaşadığı devrin arka planına bakmak onu anlayabilmemiz için iyi bir fırsat olacaktır. 1875 ve devam yıllarını Avrupa’nın içinde bulunduğu durum için kültür tarihçileri; kozmopolit yükselişin zirvede olduğu, isimlerini hala zikrettiğimiz insanların misafir edildiği dönem olarak nitelendiriyor.
Dönemin yetiştirdiği isimlere bakınca kültür tarihçilerine hak vermemek elde değil. Edebiyatta Stefan Zweig (1881-1942), Robert Musil (1880-1942) ve Franz Kafka (1883-1924) gibi isimler; psikanaliz ve psikolojide Sigmund Freud (1856-1939) ve Alfred Adler (1870-1937); felsefede Ludwig Wittgenstein (1889-1951); resimde Gustav Klimt (1862-1918) ve Egon Schiele (1890-1918); müzikte Gustav Mahler (1862-1918), Arnold Schönberg (1874-1951) ve Alban Berg (1885-1935); mimaride Adolf Loos (1870-1933). Daha da çoğaltılabilecek olan isimlerimizin ortak özelliği mevcut. Kendi alanlarında isimlerini başarıyla duyuran, çığır açan ve hala dillerden düşmemeleri onları ortak payda da birleştiriyor. Rilke’de bu isimlerden. Ayrıca şiirinin kapasitesinin yoğunluğu Rilke’nin böyle bir ortamda yaşamasından kaynaklı.
Rainer Maria Rilke’nin sanatına, içerik doğrultusunda çok fazla yorum yapılmış fakat şairin ‘söz ustalığı’ sıfatını ikinci planda tutulduğu görülmüştür. Rilke’nin şiirine Ahmet Cemal’in yaptığı yorum bu hususu anlayabilmemiz için çok önemlidir:
“Rılke, sözde müziğin, anlatımda düşünülebilecek en zengin şiir kurgularının ta kendisidir, kimilerinin nitelendirmesiyle, “katıksız şair” tipinin en mutlak örneğidir.”
Şiirinde bulunduğu tutum ve ödünsüzlüğü yine yaşadığı ve bulunduğu devire bağlayabiliyoruz haliyle. Bahsettiğim ve dahası isim, alanlarının çok iyileri ve “katıksızlık” olarak sorgulandıkları göz önünde bulundurulunca Rilke’nin şiir yapısı kendiliğinden ortaya çıkıyor.
Dönem isimleriyle olan ilişkilerine baktığımızda Stefan Zweig ile ilişkisi göz kamaştırıcı. Şimdilerde bir kitapta toplanan -Dostlarla Mektuplaşmalar- mektuplarının içinde yer alan isimlerde Rainer Maria Rilke’de vardır. 1906’dan 1921’e kadar ki konuşmalar. Dahası olarak Stefan’ın eserlerinden biri de Rilke’ye Veda’dır.
Son olarak, Avrupa’nın öncü ismi olarak bilinen Rilke, 1924’de İsviçre’de ilk kez kliniğe yatırıldı. Devamında ‘Vasiyetname’nin yazılışı Paul Valery’den şiir çevirileri. 29 Aralık 1926’da lösemiden kurtulamayarak hayata gözlerini kapadı. Bu dünyadan pek çok isim geçti. İnsanların hala ruhuna dokunan Rilke dahil.
Eserleri
Roman
- Malte Laurids Brigge’nin Notları (Die Aufzeichnungen des Malte Laurids Brigge, 1910)
Şiir Kitapları
- Yaşam ve Şiirler (Leben und Lieder,1894)
- Erken Şiirler (Die frühen Gedichte,1902)
- Görüntüler Kitabı (Buch der Bilder,1902)
- Saatler Kitabı (Das Stundenbuch,1905)
- Yeni Şiirler (Neue Gedichte,1907)
- Duino Ağıtları (Duineser Elegien,1923)
- Orpheus’a Soneler (Sonetten an Orpheus,1923)
Deneme
- Auguste Rodin (1903)
- Dua Saatleri Kitabı (1905)