Hepimiz Nazi savaş suçlularının yargılanmalarındaki savunmalarından bazılarını duymuşuzdur. Çoğunluğu kendilerine gelen emirleri uyguladıklarını başka şansları olmadığını söylemiştir, ve suçu otoriteye atmışlardır.
Deney, Kudüs’te görülen bir Nazi savaş suçlusu olan Adolf Eichmann’ın davasının başlangıcından 3 ay sonra yapılmıştır.
Milgram’ın deneyine ilham veren soru şudur: Soykırımın sonuçları, Eichmann ve benzerleri tarafından da benimsenmekte miydi, yoksa bu kişiler, otoriteye boyun eğdikleri için mi soykırım yaptılar?
Bir diğer deyişle Milgram’ın deneyi, kişilerin şahsi görüş, düşünce ve vicdanlarına rağmen otoritenin emirlerini yerine getirmeye olan yatkınlıklarını analiz etmek amacıyla yapılmıştır.
Deney 3 kişiden oluşmaktadır (L)aktör,(T)denek,(E)araştırmacı.Araştırmacı, otoriteyi temsil etmektedir ve emirleri veren taraftır. Denek, öğretmeni temsil etmektedir ve otoriteden gelen emirleri uygulayan konumundadır. Aktör ise öğrenci rolündedir ve öğretmenden gelen uyarılara maruz kalan taraftır.Deneyden önce, denek ve aktör olan kişiye, rollerini belirlemek üzere, sanki rastgele belirleniyormuş etkisi yaratmak için üzerinde roller yazılı iki kağıttan birini rastgele seçmeleri istenir. Esasında iki kağıtta da, “öğretmen” yazmaktadır,Ve denek öğretmen rolüne geçer.
Deney şu şekilde ilerlemektedir öğretmen rolündeki deneğe deneyden önce bir şok verilir ve öğrenci rolündeki aktöre yanlış cevaplarında vereceği elektrik şokunun acısını anlaması sağlanır. Öncelikle, elindeki listedeki sözcükleri aktöre, yani öğrenciye okur. Sonrasında, bir kelime ve o kelimeyle eşleşebilecek 4 şık okur. Eğer ki öğrenci, hatalı şıkkı seçerse, öğretmenin kendi eliyle elektrik şoku vermesi gerekmektedir. Aktör bilerek çoğunlukla yanlış şıkkı seçmektedir öğrenci rolündeki aktöre elektrik verilmemekte aktör elektrik verildiği anlarda şok şiddetine göre şoka maruz kalıyormuş gibi yapmaktadır. Aktörün acı çektiğini gören denek deneyin sonlandırılmasını isterse kendisine şu cümleler söylenir:
- Lütfen devam edin.
- Deney gereği devam etmeniz gerekmektedir.
- Devam etmeniz gerçekten çok önemlidir.
- Başka seçeneğiniz bulunmuyor, devam etmek zorundasınız.
Eğer ki 4 durdurma denemesi sonrasında, denek halen durdurmak isterse, deney gerçekten de durdurulur. Eğer ki otoritenin bu emirlerine boyun eğecek olursa, deney her yanlış cevapta 15 volt arttırılacak şekilde şokların denek tarafından, kendi elleriyle uygulanmasıyla devam eder. Fakat genel olarak denekler deneye devam ederler ve en yüksek ve bir insanı öldürmesi nerdeyse kesin olan 450 volt elektriği aktöre verirler deney sonucunda deneklerden %65’i 450 volt elektriği aktörlere vermiştir, çünkü araştırmacı rolündeki otorite deneğe tüm sorumluluğun kendine (araştırmacıya) ait olduğunu söylemiştir. Deneyin sonucu aslında basit bir şekilde şudur eğer yaptığımız hareketler otorite veya yasalar ile çelişmiyorsa yaptığımız eylemlerden etik bir suçluluk hissetmeyiz veya suçlunun kendimiz olmadığını bize söylenenleri yaptığımızı söyleriz. Zaten deneklerde bu sebeplerle deneye devam etmiş öldürücü olan 450 volt’u aktörlere vermiştir hatta kimisi bu kadar aptal olmayıp elektrik akımına maruz kalmasalardı bile demiştir.
Yazımda yararlandığım kaynak: https://evrimagaci.org
