Kurgan veya Korgan özellikle Orta Asya ve Doğu Avrupa’da bulunan yuvarlak, yığma tepe şeklinde olan mezarlıklardır.
Şu anda bulunan en eski kurganlar MÖ 4. yüzyılda Kafkaslar zamanında vardı sonra ise bu defnetme işlemi MÖ. 3.000 yıllarında Avrupa’ya ulaştı. Kurganlar Demir Çağı, Bronz Çağı, Kalkolitik Çağı, Antik Dönem ve Orta Çağ’da kullanılmaya devam etti. Atalardan kalan bu işlem Orta Asya’da hala devam ediyor ve halk tarafından kutsal sayılıyor.
Kurgan kazıları, arkeolojik olarak birçok bilginin güncellenmesine ve keşfedilmesine olanak sağlıyor. Kurganlar, dil-yazı, figür tasvirleriyle o zamanın izlerini bize sunuyor.
Göklere verilen değerin ve inançların ne derece fazla olduğu ve bu şekilde kültür gelişimini
etkilemesi açısından, Yenisey bölgesinde kurganların mimari tasarımı, mühendisler gök bilimcilerin uygun bulduğu yerlere taşları yerleştirmiş, din adamları ise kurgan
törenlerini ve diğer dinsel işlevlerini yönetmesi kurgan kültürünün her alanda etkin bir şekilde
ilerlemesi açısından değerlendirilmektedir. Türk Kurganları arasında en önemlileri şunlardır:
1- Esik Kurganı
Kazakistan’ da Etnografya ve Arkeoloji Enstitüsü’nün arkeolog grubu tarafından bulunan İskit/Saka kurganının M.Ö 5. yüzyıldan kaldığı düşünülüyor. Altın elbiseli adam zırhı, Kazakistan’ da Esik Kurgan’ ında bulunmuştur. Altın elbiseli adam zırhının çıkarıldığı yerde çıkarılan İskit/Saka yazıtlarında bu zırhın ait olduğu kişinin 18 yaşlarında bir prens olduğu yazılmaktadır. Kurganda, seramik küpler, tahta tabaklar, örtüler, tahta eyerler ve silahlar iki gümüş çanak bulunmuştur. Kurgandan çıkan eserler günümüzde Ermitaj Müzesinde sergilenmektedir. Çıkan eşyaların yanı sıra belki de en önemli buluntu, kırılmış bir taş üzerine yazılmış 26 harften oluşan bir yazıdır. bu yazı Türklerin kullandığı tespit edilmiş en eski yazı örneği niteliğini taşımaktadır. Bu yazı henüz çözülememiştir.
2-Noin- Ula Kurganı
Moğolistan’ın kuzey kesiminde Noin- Ula’ de bulunan Hiungnulara ait sanat eserlerinin çıkarıldığı kurgandır. 1923-1926 tarihleri arasında çıkarılmıştır. Selenga nehrinin baykal nehrine akt212 kurgan bulunmuştur. Noin-Ula mezarlarının çoğu I. yüzyıla aittir. Kurganlardaki yün işlemeciliği dikkati çeker. Sanatın yolculuğunu gösteren ve geçmişiyle bütünleşen eserlerin açığa çıktığı kurganlardandır. Bıyıklı iki insan başı portresi Göktürk ve Uygur porte sanatının öncüsü olarak kabul edilir.
NOİN-ULA KURGANI
3-Pazırık Kurganı
M.Ö 3. ve 6. yüzyıllara ait olduğu düşünülen kurgan İskit sanatını, özellikle halı desenleri ve el işlemeleri sanatın ve tarihin nasıl birleştiğini kanıtlıyor.
Kurganı, bölgede ele geçirilen objeler ve eserlerden dolayı UNESCO Dünya Mirası Bölgelerinden birisidir.
Altaylar’da bulunan kurganı Arkeolog Sergei Ivanovich Rudenko keşfetmiştir. 5. yüzyıla ait eserler İskitlerin İran, Hindistan, ve Çin ile güçlü ticaret bağlantıları olduğunu göstermektedir. Bulunan eserler arasında en değerlilerinden birisi İskit halısıdır. Dünyanın en eski halısı olarak nitelendirilen Pazırık halısı, Ermitaj Müzasi’nde sergilenmektedir.
