Hypatia, 350-360 yılları arasında doğduğu düşünülen İskenderiyeli filozoftur. Annesi bilinmese de babası dönemin ileri gelen filozoflarından olan Theon’dur. Theon hayatını felsefeye adamış bir matematikçidir. Theon kızının dönemin kötü şartlarından korumak istemiştir. Kızına hep ‘’Yanlış düşünmek hiç düşünmemekten daha iyidir.’’ demiştir. Hypatia’nın hayatına yön veren sözlerden biri olmuştur bu söz.
Dünyaya geldiği dönem, kadınların ve bilimin değer verilmediği bir dönemdir. Bu zeki kadın doğduğu çevrede ilk eğitimini babasından almıştır. Öğrenme aşkı onu felsefeyi daha iyi öğrenmek için başka şehirlere götürmüştür. Matematik, geometri ve felsefeye dair diğer düşünceleri buralarda filizlenmiştir.
Hypatia, babasının Iamblichus öğretilerinin aksine neoplatonizmi savunmuştur. Neoplatonizmin etkileriyle Yeni Platoncu Okul kurmuştur. Burada insanlara ders vermeye başlamıştır. Hypatia’nın çalışmalarını şöyle sıralayabiliriz:
- Ptolemy’nin (Batlamyus) Almagest’ini düzenlemiş ve incelemiştir.
- Apollonius Koniklerini inceleyerek yorumlamıştır.
- Öklid’in Elementlerini (Theon) üzerine inceleme yapmıştır.
- Aritmetik üzerine 13 ciltlik yorum (günümüze 4 tanesi Arapça çeviri ve 6 tanesi orijinal olarak ulaşılmıştır.)
- Astronomi Kanunları
- Hidroskopun mucidi
Hypatia, felsefenin yanı sıra sporla da ilgilenirdi. Ata biner, dağa çıkar, okçuluk yapardı. Sağlam kafa, sağlam vücutta bulunur sözünün canlı örneğiydi. Çeşitli müzik aletleri çalar, her anlamda donanımlıydı. Felsefe kadar edebiyata da düşkündü. Hypatia’dan çağdaş Hıristiyan tarihçi Kostantinapolis Sokrates onu Kilise Tarihinde şöyle anlatıyor : ”İskenderiye’de, filozof Theon’un kızı olan ve edebiyatta ve bilimde bu tür başarıları elde eden, kendi zamanının tüm filozoflarını çok aşan Hypatia adında bir kadın vardı.” Platon ve Plotinus okulunu başardıktan sonra, birçoğu talimatlarını almak için uzaktan gelen denetçilerine felsefe ilkelerini açıkladı. Zihninin xiulian uygulaması sonucunda edindiği kendi kendine sahip olma ve kolay olma durumu nedeniyle, sulh hakimlerinin yanında nadiren kamuya açık görünmüyordu. Ne de bir erkek meclisine girerken utanmıştı. Olağanüstü saygınlığı ve erdeminden dolayı tüm erkekler ona daha çok hayran kaldılar.
Hypatia’nın dillere destan bir güzelliği vardı. Lakin Serapeum ve İskenderiye kütüphanesinin yağmalanmasından sonra Hypatia’ya dair bir eser veya resim kalmamıştır. Onun çağının ötesinde bir güzelliği olduğunu kayıtlara geçmiştir. Orta çağın ünlü ressamlarından Raphael, Atina Okulu adlı tablosunda Hypatia’ya da yer vermiştir lakin papa tarafından resim değiştirildi. Raphael o olaydan sonra kadını papanın yeğeni Francesco Maria della Rovere olarak değiştirdi.
Hypatia, tarihte tiyatrolara konu olmuştur, kitaplarda anlatılmıştır. Çeşitli aktörler tarafından canlandırılıp ressamlar tarafından tasvirleri yapılmıştır. Gerçek Hypatia nasıldır bilemeyiz ama olağanüstü güzelliği ve kendinden emin halleriyle herkesi kendine hayran bıraktığı Şam’daki kayıtlara geçmiştir.
Hypatia, Vali Orestes ile yakın ilişkisinden dolayı Cyril tarafından tehdit olarak algılanıyordu. Tehditti çünkü korkusuz, cesurca fikir belirten, düşünen bir pagandı. Piskopos Cyril tarafından cadılıkla suçlandıktan sonra 500’e yakın bir topluluk Hypatia’yı at arabasında baskın düzenlenmiştir, eskiden pagan tanrıları için ibadet edilen ama sonradan kilise olan yere doğru sürüklenmiştir. Vahşi ve cahil kalabalık tarafından soyulup taşlanmıştır.
Hypatia hala feminizm sembolü olarak görülmektedir. Ne kadar barbar ve cahil halk tarafından katledilmiş olsa da o tarihte yaşamış ve bilime katkı sağlamış bir kadındır. Çalışmalarına dair kesin bilgilere ulaşılamamıştır.
Bu yazıya ilham olan yeğenim Eylül Yılmaza teşekkür ederim. 🙂
