Hayatımızdaki “belki” ve “bazen” deki belirsizlik dehşeti…
“Belirsizlik tüm işkencelerin en kötüsüdür.” Alexandre Dumas
Belirsizliklerle süren hayata karşı var olmak için ne yaparız? Günü geldiğinde hayatımızı da, yakınlarımızı da kaybedeceğiz, kaybediyoruz. Ölümün olduğu bir dünyada insanın mutlu olması mümkün mü?
“Hayat hangi sorunun yanıtı için duraksar? Biz yanıtlar ile özgürleşmez olanız. Eyleyerek var olmaktan başka ne çaremiz var?” Çetin Balanuye
Belirsizlik insanın hayatını özetler. Siz ne kadar plan yaparsanız yapın, hayat başınızdan geçenlerdir.
“Yaşıyoruz sessizce yaramızı severek.” Şükrü Erbaş
Bu sene tanıştığımız koronavirüs nedeniyle ikili bir hayat yaşamaya başladık. Pandemi sürecindeki belirsizlik hem akıl sağlığımızı hem ruh sağlığımızı etkiliyor. Çevremizde, sokakta ölüm kol gezmeye başladı. Salgınla birlikte psikolojik, ekonomik ve teknolojik anlamda travma yaşıyoruz. Mutsuzluk da yayılıyor bir salgın gibi.
“Ah şu belirsizlik, nasıl da eziyet ediyordu bana…” Stefan Zweig
O yıkıcı öfkenin içinde sıkışıp kalmadan; felaketlerin içinde iyiye dair hafızayı, geleceğe dair umudu korumaya çalışarak sağlıklı bir hayat için gelecek fikrini kaybetmiyoruz.
“Hepimiz kendi dışımızdaki koşulların tutsağıyız.” Fernando Pessoa
Türkiye’de yaşamanın katmerlediği “belirsizlik” yaşadığımız depremle yükselen denizlere, uyuyan fay hatlarının hareketlenmesine, hem dışımıza hem içimize bakıp doğayı anlama çabası belki de. Belirsizlik bilgisiyle sis ortasında yürüyoruz.
Karanlığın Sol Eli’nden bir Ursula Le Guin cümlesi;
“Hayatı mümkün kılan tek şey kalıcı ve dayanılmaz bir belirsizliktir: Bir sonra ne olacağını bilmemektir.”
Belirsizlik sürecinde bazen tek yapmamız gereken şey beklemek. Belirsizlik, sonunda ya çok güzel bir sürpriz olarak karşımızda belirecek ya da tam bir hayal kırıklığı.
Vanya Dayı oyununda Anton Pavloviç Çehov: “Belirsizlik iyidir ne de olsa umuttur” der.
Umutla bekleriz, belirsizlik bitsin isteriz. Sevimsiz olsa da insanı çıldırtmaz belirsizlik, katlanılır.
“Belirsizlik değil, kesinliktir insanı çıldırtan.” Friedrich Nietzsche
“Bekleyişin süslü bir imparatorluğu vardır. Umut silinene kadar güçlü bir direnişle dikilirsin tahtında.” Leyla Erbil
Belirsizlik hayatın bizzat kendisidir.
“Belirsizlik bir şeyin öncesidir.
Doğurgandır belirsizlik.”
Cemal Süreya
Belirsizlik düzeninde bireyin bir yere ait olması istenmez, her mekân, her zaman aynılaşsın, herkes herkesin nesnesi olsun istenir. Belirsizlik çağında her şey alt üst olmaya elverişli olsun, bir o kadar da hızla hiçbir şey olmamış gibi başa dönmek mümkün olsun istenir. Belirsizlik çağında hafızası iyi olan birey belirsizlik düzenine yenilmez.
“Evet, belirsizlik denilen şey sonuçta iki uç nokta arasındaki boşluğu kucaklamak değil miydi zaten?“ Haruki Murakami
Zamanın belirsizliği yıkıcı. Her yıkıcı şey, yaratıcı bir esrarengizliğe kapı aralıyor. Bunu öğrenebilmek, baş edilmesi güç gözüken acıya, belirsizliğe direnmemizi sağlıyor.
“İyi bir şey olacak mı? Hayır dedim kendime. İyi şeyler birdenbire olur. Böyle bekletmez insanı. Sürüncemede kalan heyecanlardan yalnızca kötü şeyler çıkar ya da hiçbir şey çıkmaz.” Oğuz Atay
Belirsizlik; olmayan bir düzene, yaşam tarzına, işe, güce alışmak; ruhu çürümeye terk etmek ve o çok korkulan belirsiz ölüme bir adım daha yaklaşmak demektir.
“Neyi bitiriyoruz, neyi başlatıyoruz
Neyi bekliyoruz, bilmem ki”
Edip Cansever
Dünyada acıdan ve korkudan başka hiçbir şey yok. Korku, ruh da dahil olmak üzere tümden yoksullaştırıyor insanı.
“Belirsizlik, en kötü ihtimalden daha acı vericiydi…” Dostoyevski
- Belirsizliğe tahammül edebilmek için insanların psikolojide “çift anlamlılığa” ya da “belirsizliğe tolerans” olarak adlandırılan beceriye ihtiyaçları varmış. Bu tespit 1949 yılında psikanalist Else Frenkel-Brunswik tarafından geliştirilmiş;
- “Belirsizlik toleransı olan insanlar siyah-beyaz düşünmeye meyilli değiller, çelişkilere tahammül edebiliyorlar, yanıtsız kalmış sorulara hemen bir yanıt beklemiyorlar, açık olmayan, rahatsız edici bilgileri hemen olumsuz olarak değerlendirmiyorlar. Belirsizlik toleransı olan insanlar, çok anlamlılık ve çelişkiler nedeniyle ortaya çıkan güvensizliği kaldırabildikleri gibi, bu durumla yapıcı bir şekilde başa çıkmayı da becerebiliyorlar.”
Belirsizlik toleransının yüksek olması Raine Maria Rilke’nin mektuplarından birinde tanımladığı rahatlığı da beraberinde getiriyor;
“Kalbinizde çözülmemiş olarak kalmış her şeye sabır göstermenizi ve sorulara sevgi göstermeyi denemenizi rica ediyorum sizden… Önemli olan her şeyi yaşayabilmek. Şimdi soruları yaşayınız. Belki de günün birinde, yavaş yavaş, siz hiç fark etmeden, yanıtları bulacaksınız.”
Sevgili oğlum Doğa Tokuçoğlu gittin, bir daha geri gelmeyeceksin. Artık her şeyin çok geç olduğu belirsiz sessizlik olarak kalacaksın hep içimde, sevinçler hiç gelmeyecek. Acının kış ayları… Unutmak için ne kadar çabalarsam çabalayayım, yüreğimin ta derinliklerinde, kenar çizgileri belirsiz bir boşluk, amaçsızlık, tuhaf bir bilinmezlik öylece duracak. Kendi rüzgârında savrulacak bir hayat bu benimkisi; öyle usul, sessiz, belli belirsiz…